1. Đồng hồ báo động cơ quá nhiệt là gì?

BMW, Mercedes-Benz, Audi, Land Rover hay Jaguar là những thương hiệu xe châu Âu thường xuyên được nhắc đến khi gặp sự cố quá nhiệt. Nguyên nhân xuất phát từ hệ thống làm mát vốn khá phức tạp, trong đó nhiều chi tiết được làm bằng nhựa như cổ nước, két nước, ống dẫn hay bình nước phụ dễ bị lão hóa, nứt vỡ và rò rỉ sau thời gian sử dụng. Thực tế, tình trạng này thường xuất hiện ở mốc 50.000 – 80.000 km, tương đương 4 – 6 năm vận hành, khi các chi tiết nhựa và gioăng bắt đầu xuống cấp. Đáng chú ý, ngay cả những xe chạy ít nhưng để lâu ngày, không được bảo dưỡng định kỳ cũng dễ đối mặt với nguy cơ quá nhiệt động cơ, dù chưa đạt đến mốc km nói trên.

Động cơ quá nhiệt xảy ra do nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khiến động cơ ô tô quá nhiệt khi chạy ở Việt Nam

Nguyên nhân chung

• Rò rỉ hệ thống làm mát: Rò rỉ ở các vị trí như ống dẫn, két nước, van hằng nhiệt, hoặc bơm nước có thể khiến nước làm mát bị thất thoát. Nhiệt độ động cơ vì thế cũng tăng nhanh, đặc biệt khi xe hoạt động ở tải cao.
• Quạt két nước bị hỏng: Quạt két nước có nhiệm vụ làm mát két nước và nước làm mát. Nếu quạt không hoạt động hoặc hoạt động yếu, nước làm mát không được giảm nhiệt đúng cách, khiến động cơ tăng nhiệt.
• Van hằng nhiệt kẹt: Van hằng nhiệt điều chỉnh dòng chảy của nước làm mát. Nếu van bị kẹt, nước không thể lưu thông trong hệ thống, dẫn đến hiện tượng nóng máy.
• Bơm nước bị hỏng: Bơm nước giúp tuần hoàn nước làm mát trong hệ thống. Nếu bơm gặp sự cố, nước không được đưa đến các bộ phận quan trọng trong động cơ, khiến nhiệt độ tăng vọt.

Yếu tố nguy cơ

• Nhiệt độ môi trường cao, thời tiết nắng nóng: Vào mùa hè, nhiệt độ ngoài trời có thể vượt 40°C, khiến hệ thống làm mát phải hoạt động với cường độ lớn hơn, dễ bộc lộ điểm yếu.
• Ùn tắc giao thông kéo dài: Xe thường xuyên di chuyển chậm hoặc đứng yên lâu trong điều kiện kẹt xe, quạt gió và két nước không được làm mát hiệu quả.
• Hạ tầng đường xá: Xe phải chạy ở tốc độ thấp, nhiều phanh – nhả, leo dốc hoặc ngập nước, gây áp lực lớn cho hệ thống làm mát.
• Chất lượng nhiên liệu và phụ tùng thay thế: Nhiên liệu hoặc linh kiện kém chất lượng có thể làm giảm hiệu suất đốt cháy và truyền nhiệt.
• Thói quen bảo dưỡng chưa đúng cách: Nhiều chủ xe ít kiểm tra định kỳ nước làm mát, két nước, quạt gió, ống dẫn hoặc bình nước phụ. Khi các chi tiết này hỏng hóc hoặc rò rỉ mà không phát hiện sớm, động cơ dễ bị quá nhiệt.

3. Dấu hiệu nhận biết xe bị quá nhiệt

1. Kim đồng hồ nhiệt độ vượt mức bình thường, hoặc tiến sát chữ H
2. Đèn cảnh báo nhiệt độ động cơ bật sáng màu đỏ
3. Mùi khét hoặc mùi nước sôi phát ra từ khoang máy
4. Nắp capo nóng ran bất thường
5. Hơi nước bốc ra từ két nước hoặc nắp máy
6. Xe giảm công suất rõ rệt hoặc bị giật, rung

• Cong vênh hoặc nứt mặt máy, nắp máy – nhiệt độ quá cao làm kim loại giãn nở bất thường, gây biến dạng.
• Hỏng gioăng quy lát (gioăng nắp máy) – gioăng bị cháy hoặc nứt, khiến nước làm mát lọt vào buồng đốt hoặc dầu máy, dẫn tới mất áp suất nén.
• Kẹt piston, xước xi-lanh – khi nhiệt độ tăng quá mức, dầu nhớt mất khả năng bôi trơn, piston dễ bó kẹt, làm xước thành xi-lanh.
• Vỡ két nước, rò rỉ hệ thống làm mát – áp suất tăng cao khiến các chi tiết nhựa hoặc kim loại yếu bị nứt vỡ.
• Giảm tuổi thọ dầu nhớt và chi tiết cao su – dầu nhanh bị cháy đen, chi tiết nhựa, cao su (ống nước, phớt, dây curoa) nhanh lão hóa.
• Tăng nguy cơ chết máy đột ngột – gây nguy hiểm khi đang lưu thông trên đường.
• Chi phí sửa chữa cao – có thể từ vài triệu (thay gioăng, sửa két nước) đến hàng trăm triệu đồng (thay mặt máy, đại tu động cơ).

4. Cách xử lý đúng khi đồng hồ báo động cơ quá nhiệt

1. Giữ bình tĩnh, bật cảnh báo nguy hiểm và tìm cách tấp xe vào lề an toàn, tuyệt đối không cố chạy tiếp.
2. Tắt điều hòa ngay lập tức, bật quạt gió trong cabin ở mức tối đa để giúp thoát nhiệt từ két nước.
3. Không tắt máy ngay: để động cơ nổ không tải vài phút giúp nước làm mát lưu thông và hạ nhiệt dần.
4. Mở nắp capo (cẩn thận, tránh đứng ngay trước đầu xe) để hơi nóng thoát ra ngoài nhanh hơn.
5. Tuyệt đối không mở nắp két nước hoặc bình nước phụ khi động cơ còn nóng vì áp suất cao có thể gây bỏng nặng.
6. Sau khi máy nguội, kiểm tra mức nước làm mát trong bình phụ, két nước, ống dẫn. Nếu thiếu, có thể châm tạm dung dịch làm mát hoặc nước sạch để đưa xe đến gara.
7. Liên hệ cứu hộ hoặc đưa xe đến gara uy tín để kiểm tra nguyên nhân gốc: két nước tắc, quạt hỏng, rò rỉ, bơm nước yếu, gioăng quy lát hỏng...

5. Một số lưu ý phòng tránh hiện tượng quá nhiệt

1. Kiểm tra và thay thế nước làm mát định kỳ – đảm bảo mức dung dịch luôn đủ, đúng loại theo khuyến cáo của hãng.
2. Không sử dụng nước lã để thay thế nước làm mát – vì dễ gây gỉ sét, đóng cặn trong két nước.
3. Vệ sinh két nước tản nhiệt thường xuyên – loại bỏ bụi bẩn, rác, côn trùng bám vào cản trở khả năng làm mát.
4. Kiểm tra quạt két nước – đảm bảo quạt gió hoạt động đúng tốc độ, không bị yếu hoặc hỏng mô-tơ.
5. Theo dõi tình trạng ống dẫn nước và bình nước phụ – thay thế ngay khi phát hiện nứt, phồng, rò rỉ.
6. Chú ý cổ nước, gioăng và các chi tiết nhựa – dễ lão hóa, cần kiểm tra định kỳ sau 4–6 năm sử dụng.
7. Không chở quá tải, hạn chế leo dốc dài khi trời nắng nóng – tránh gây áp lực lớn lên động cơ.
8. Tắt điều hòa nếu động cơ có dấu hiệu nóng – giúp giảm tải cho hệ thống làm mát.
9. Quan sát đồng hồ báo nhiệt độ nước làm mát – dừng xe kịp thời khi kim nhiệt tiến gần vạch đỏ.
10. Không mở nắp két nước khi động cơ còn nóng – tránh gây bỏng do hơi nước áp suất cao.
11. Sử dụng dầu nhớt chất lượng và thay định kỳ – dầu kém chất lượng dễ làm tăng ma sát, sinh nhiệt.
12. Bảo dưỡng hệ thống làm mát định kỳ – súc rửa két nước, kiểm tra bơm nước, cảm biến nhiệt độ.
13. Đỗ xe nơi râm mát khi trời nóng – hạn chế tác động nhiệt độ môi trường lên hệ thống.
14. Khởi động và làm nóng máy hợp lý – không để xe nổ máy quá lâu tại chỗ trong điều kiện nắng gắt.
15. Trang bị kiến thức xử lý khi xe quá nhiệt – ví dụ: dừng xe an toàn, mở capo tản nhiệt, gọi cứu hộ thay vì cố chạy tiếp.